Không khó để chứng kiến ngày càng nhiều sự cố môi trường, trong đó, có liên quan đến tài nguyên nước kèm theo là các xung đột, tranh chấp về môi trường, điển hình nhất là các vụ tranh chấp đòi bồi thường thiệt hại về người và tài sản do hành vi làm ô nhiễm môi trường gây nên.
Ở nhiều vụ việc gây ô nhiễm, người dân đã có nhiều phản ánh nhưng các phương thức giải quyết tranh chấp của các cơ quan quản lý đa phần không được người dân chấp nhận. Nguyên nhân cơ bản chính là thiếu minh bạch trong quá trình giải quyết tranh chấp. Người dân không biết khiếu nại của mình đang ở giai đoạn nào trong khâu xử lý, chưa nói đến việc xử lý có thỏa đáng hay không?!
Đáng nói là không ít địa phương còn "miễn cưỡng" xử phạt các công ty gây ô nhiễm, nhiều doanh nghiệp đều thấy rõ nộp tiền phạt sau khi gây ô nhiễm luôn rẻ hơn đầu tư vào hệ thống xử lý kiểm soát ô nhiễm; rủi ro bị đóng cửa do gây ô nhiễm cũng rất thấp. Lợi doanh nghiệp hưởng, còn thiệt hại thì cộng đồng gánh chịu và khắc phục. Đây cũng chính là kẽ hở, dẫn đến tình trạng “nhờn" luật.
Từ một vụ ô nhiễm nhỏ để “nhờn" luật kéo sang những vụ việc lớn cũng bị “nhờn" luật theo. Vẫn còn những cán bộ “đục khoét" cho riêng mình càng khiến việc thực thi pháp luật dần bị lu mờ. Trong khi pháp luật quy định rất rõ, người đứng đầu các cấp phải có trách nhiệm tổ chức thi hành tuân thủ pháp luật. Nhưng xem ra vẫn còn không ít nơi các cấp “nói mạnh", nhưng thực thi lại yếu ớt.
Thực tiễn, hầu hết các quy định pháp lý đều nhằm điều chỉnh những hành vi, quan hệ trong xã hội theo pháp luật Nhà nước. Các quy định ấy phải được nghiên cứu, thẩm định kỹ trước khi ban hành. Ra các văn bản pháp luật mà không chú ý đúng mức đến tác hại của những quy định chưa sát thực tế, không tính đến hiệu quả pháp lý sẽ dẫn đến tình trạng “nhờn" luật. Và khi đã trở thành cố tật, thành ý thức “bất tuân luật pháp", có thể gây ra ảnh hưởng tiêu cực đối với đời sống kinh tế - xã hội, với doanh nghiệp và cuộc sống của người dân.
Không có "bầu trời riêng". Không ai có thể né luật, lách luật, làm méo mó luật… Đó là thông điệp để đất nước đi vào kỷ cương nhất nhất mọi người phải tuân thủ.
