* Liên kết chống ô nhiễm lưu vực sông
Dù ô nhiễm chỉ diễn ra ở các lưu vực sông hạ lưu, đi qua khu đô thị, khu công nghiệp song mức độ ô nhiễm diễn ra khá phức tạp khiến việc quản lý từ chính sách đến hành động cần quyết liệt. Trong giai đoạn 2016-2022, Chính phủ đã chỉ đạo các Bộ, ngành phối hợp chặt chẽ với UBND các tỉnh tiếp tục triển khai có hiệu quả 03 đề án bảo vệ môi trường lưu vực sông: sông Cầu, sông Nhuệ - sông Đáy, hệ thống sông Đồng Nai. Trong 7 năm qua, các Ủy ban đã tổ chức 23 phiên họp thường kỳ đánh giá tình hình triển khai các Đề án bảo vệ môi trường lưu vực sông tại các địa phương và thống nhất các giải pháp nhằm triển khai thực hiện có hiệu quả Đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Trong năm 2020, các Bộ, ngành, địa phương đã tiến hành tổng kết, đánh giá kết quả triển khai các Đề án cho giai đoạn 2006 - 2020; đề xuất định hướng trong giai đoạn mới. Các tỉnh, thành phố trên các LVS đã quan tâm ban hành nhiều văn bản thực thi, tập trung vào một số vấn đề môi trường nổi cộm, như: xử lý nước thải và rác thải sinh hoạt; giá thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải, chất thải rắn công nghiệp;…
Công tác phối hợp giải quyết các vấn đề môi trường liên vùng, liên tỉnh và khu vực giáp ranh ngày càng được tăng cường như: Ô nhiễm nước Ngòi Lao trên địa bàn 2 tỉnh Yên Bái và Phú Thọ; ô nhiễm nước sông Cầu đoạn giáp ranh giữa 02 tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang; ô nhiễm nguồn nước giữa Hải Dương và Hải Phòng do bãi rác thải; ô nhiễm sông Cái giữa tỉnh Hòa Bình và tỉnh Phú Thọ; ô nhiễm môi trường trên hệ thống kênh Bắc Hưng Hải;… Hệ thống quan trắc và phân tích môi trường nước các LVS được đầu tư xây dựng từ trung ương đến địa phương.
Công tác điều tra, thống kê nguồn thải trên các lưu vực sông Cầu, Nhuệ - Đáy, Đồng Nai đang được triển khai trên hầu hết các tỉnh. Kết quả quan trắc hàng năm cho thấy diễn biến chất lượng nước tại nhiều khu vực của các lưu vực sông đã có những thay đổi rõ rệt theo hướng tốt hơn, các thông số ô nhiễm đã có dấu hiệu giảm trong những năm gần đây như: lưu vực hệ thống sông Đồng Nai (Đồng Nai, La Ngà, Thị Vải), các 25 sông, suối từng bị ô nhiễm do chất thải công nghiệp, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản đã hồi sinh tích cực, có kết quả quan trắc đạt quy chuẩn cho phép.
Để củng cố và tăng cường hiệu quả quản lý của công tác bảo vệ môi trường nói chung và lưu vực sông nói riêng, Luật BVMT năm 2020 và Nghị định số 08/2022/NĐ-CP của Chính phủ đã quy định nhiều nội dung mới về công tác bảo vệ môi trường nước lưu vực sông, đặc biệt là việc đánh giá sức chịu tải của sông, hạn ngạch xả nước thải vào lưu vực sông, công bố các đoạn sông không còn khả năng tiếp nhận chất thải,... Tích cực phối hợp với các địa phương trong việc hoàn thiện thể chế, chính sách bảo vệ môi trường lưu vực sông. Tiến hành quan trắc môi trường, điều tra, thống kê nguồn thải; xác định các điểm nóng về môi trường; tiến hành phân vùng môi trường; xây dựng hệ thống thông tin môi trường; tuyên truyền, phổ biến về bảo vệ môi trường lưu vực sông; triển khai nghiên cứu, xây dựng và chuyển giao công nghệ một số mô hình xử lý nước thải sinh hoạt chi phí thấp cho cụm dân cư đô thị thuộc các lưu vực sông.
Cần tiếp tục được kiểm soát môi trường lưu vực sông
* Hồi sinh những dòng sông
Giai đoạn 2022-2025, Bộ TN&MT đặt ra nhiều nhiệm vụ trong bảo vệ môi trường nước và các lưu vực sông. Đó là xây dựng và thực hiện kế hoạch quản lý chất lượng môi trường nước mặt đối với các sông, hồ; chú trọng BVMT lưu vực sông, đặc biệt là các lưu vực sông Nhuệ - Đáy, sông Cầu, sông Mã, sông Vũ Gia - Thu Bồn và sông Đồng Nai; Tăng cường đầu tư hệ thống thu gom, xử lý nước thải sinh hoạt kết hợp với cải tạo, phục hồi các hồ ao, kênh mương ở các đô thị lớn. Thực hiện các dự án xử lý nước thải, khôi phục lại các đoạn sông, kênh, rạch đã bị ô nhiễm nghiêm trọng như sông Tô Lịch, Sét... (Hà Nội), kênh Tân Hóa - Lò Gốm, Tàu Hũ - Bến Nghé, rạch Xuyên Tâm... (Thành phố Hồ Chí Minh), v.v...
Một số nhiệm vụ cần thực hiện là đánh giá khả năng chịu tải, lập phân vùng và hạn ngạch xả nước thải vào môi trường nước mặt; thực hiện các biện pháp giảm thiểu các nguồn thải gây ô nhiễm, phục hồi môi trường các sông, hồ; Đầu tư xây dựng các công trình điều tiết dòng chảy nhằm góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường nước; Điều tra, đánh giá tổng thể chất lượng các nguồn nước dưới đất, xác định các khu vực bị ô nhiễm nghiêm trọng; xây dựng và thực hiện các giải pháp bảo vệ, cải thiện chất lượng nguồn nước dưới đất.
